Benlik Saygısı Nedir? Çocuk ve Ergenlerde Benlik Saygısı Nasıl Edinilir?
Benlik olgusu; bireyin kendine ilişkin algıları, duyguları, tutumları olup kim olduğuna ilişkin fikrini ifade eder. Benlik kavramı, bireyin sadece kendi algılamaları veya beklentileri ile değil, hayatındaki diğer önemli insanların hakkındaki düşüncelerinden ve kendisine karşı olan davranışlarından da etkilenir. Benlik ile bireyin yaşantıları arasında bağdaşım varsa, benliğin gelişmesi daha iyi düzeyde olmaktadır. Benliğin yeterli hale gelmesinde ideal benlik ile gerçek benlik arasındaki tutarlılık önemlidir. İdeal benlik bir kişinin nasıl olması gerektiğidir, gerçek benlik ise bir insanın gerçekte nasıl olduğu ile açıklanabilir. Bu iki benlik ne kadar çok örtüşürse kişiler kendilerini daha çok olumlu algılar ve yüksek benlik saygısına sahip olurlar.
Benlik saygısı; bireyin gerçek benliği ile ideal benliği arasındaki fark azaldıkça kendisine duyduğu saygı, olumlu duygularda da artış söz konusu olur. Benlik saygısının düşük ya da yüksek olmasının kişinin kişiliği ve psikolojisi üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Düşük benlik saygısı olan bireyler genellikle kazandıkları başarılarını dahi kendi dılındaki güç unsurlarına atfetme eğilimi içerisindedirler. Dolayısıyla bu kişilerin kendine olan güvenleri düşüktür.
Yüksek benlik saygısına sahip olan çocuk/ergenlerde ise; özgüven yüksek ve o yüzden sahip oldukları başarıları da kendi çabalarının karşılığı olarak görmektedirler.
Düşük Benlik Saygısı Olan Bir Çocuğun Tipik Özellikleri
- Bu bireyler, verilen görevlerden kaçınma eğilimi içerisindedirler. Çünkü düşük benlik saygısı güçsüzlük ve kaygı yoğun şekilde içerisinde barundırır.
- Bir oyunu kaybedeceğine veya başarısız olacağına inandığında yalan söyler.
- Başkalarını suçlayarak veya dış etkenleri ileri sürerek mazeretler bulur.
- Okuldaki notları düşer veya alışılagelmiş tüm etkinliklere karşı ilgisini kaybeder.
- Sosyal olarak geri çekilir, arkadaşlarıyla olan ilişkisini kaybeder ya da azaltır.
- Övgü veya eleştirileri kabul etmede güçlük çeker.
- Sosyal çevreden gelen baskı ve tepkileri çok fazla dikkate alır.
- Sosyal alanda işlevselliğini bozacak davranışlarda bulunur.
Benlik saygısı erken çocukluk çağında anne-baba tarafından şekillendirilir. Benliğin gelişmesinde en önemli dönem ergenlik çağıdır. Düşük benlik saygısı olan bireyde yüksek düzeyde kaygı, psikosomatik ve depresyon belirtileri bulunur.
Benlik Saygısını Etkileyen Faktörler
- Cinsiyet
- Beden imajı
- Sosyal- çevresel faktörler
- Kronik hastalıklar ve engellilik
Ruhsal ve sosyal sağlık açısından önem arz eden benlik saygısı, ergenlik döneminde ve özellikle kız çocuklarında daha fazla etkili olmaktadır. Benlik saygısı, kronik hastalıklar ve engellilik gibi beden imajını etkileyen etmenler ile sosyal ortam, aile ve arkadaş çevresi, sosyoekonomik durum, toplumsal kabul gibi pek çok sosyal etmenden etkilenmektedir. Bu gibi etmenler benlik saygısında olumlu ya da olumsuz etkilere sahip olmaktadır.
